AraucariaProjekt Araucaria został rozpoczęty w 2000 roku. Uczestniczą w nim astronomowie z Chile, Europy i Stanów Zjednoczonyc. Jego głównym celem jest dokładniejsza niz dotychczas kalibracja lokalnej skali odległości pozagalaktycznych. Przy ustalaniu pozagalaktycznej skali odległości głównym problemem, będącym najwiekszym źródłem systematycznych błędów w pomiarach stałej Hubble'a, jest dokładne wyznaczenie absolutnych odległości do pobliskich galaktyk. Głównym powodem utrzymywania sie błędów jest niedostatecznie poznana zależność gwiazdowych świec standardowych od środowiska w galaktykach, w których sie znajdują (np. metaliczności i wieku populacji gwiazdowych).
Projekt Araucaria ma na celu poprawę dokładności skali odległości poprzez dokładne zbadanie najważniejszych gwiazdowych świec standardowych, takich jak: cefeidy, gwiazdy typu RR Lyrae, olbrzymów w "red clump" i niebieskichj superolbrzymów. Poznanie wpływu efektów środowiskowych na te świece standardowe pozwoli na dokładne wyznaczenie odległości do pobliskich galaktyk.
Grupa astronomów z CAMK PAN, uczestniczących w projekcie kieruje Grzegorz Pietrzyński. Poza nim należą do niej: Bogumił Pilecki, Radosław Smolec, Mónica Taormina, Piotr Wielogórski i Bartłomiej Zgirski.
Więcej informacji można znaleźć na stronie projektu.
SOLARIS to zespół czterech automatycznych teleskopów optycznych, w różnych miejscach na południowej półkuli Ziemi (Australia, Republika Południowej Afryki, Argentyna). Celem obserwacji jest fotometryczne poszukiwanie planet wokół układów podwójnych gwiazd oraz precyzyjne określanie parametrów samych układów gwiazd. Projekt jest kierowany przez prof. M. Konackiego z CAMK PAN i finansowany ze środków European Research Council w ramach prestiżowego programu "Ideas", oraz grantów Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Więcej informacji na stronach Solaris.
BRITE (BRight Target Explorer) to kanadyjsko-austriacko-polski projekt konstelacji sześciu nano-satelitów do obserwacji oscylacji jasnych gwiazd. W ramach projektu w Centrum Badań Kosmicznych PAN zostały zbudowane dwa satelity, Lem i Heweliusz. Lem został wyniesiony na orbitę 21 listopada 2013, a Heweliusz 19 sierpnia 2014 r. W CAMK PAN została zbudowana naziemna stacja łączności z satelitami, a naukowcy z CAMK analizują dane (precyzyjne krzywe zmian blasku gwiazd), dostarczane przez satelity. Więcej informacji można znaleźć na stronach BRITE-PL.
Virgo jest europejskim projektem bezpośredniej detekcji fal grawitacyjnych. Wspólnie z amerykańskim projektem LIGO oraz japońskim projektem KAGRA tworzy współpracę LIGO-Virgo-KAGRA, analizując fale grawitacyjne przewidziane przez ogólną teorię względności Alberta Einsteina. Oprócz analizy danych i rozwijania statystycznej teorii wykrywania sygnałów polska część zespołu Virgo zajmuje się także modelowaniem astrofizycznych źródeł fal grawitacyjnych, przewidywaniami dotyczącymi populacji tych źródeł, obserwacjami emisji elektromagnetycznej towarzyszącej emisji fal grawitacyjnych, oraz rozbudową interferometru Virgo.
Astronomia fal grawitacyjnych to nowa i obiecująca dziedzina badań Wszechświata. W odróżnieniu od obserwacji fal elektromagnetycznych (fal radiowych, światła widzialnego, promieniowania X i gamma), będących głównym źródłem naszej dotychczasowej wiedzy, obserwując fale grawitacyjne ,,słuchamy'' Wszechświata rejestrując drobne zaburzenia krzywizny czasoprzestrzeni przy pomocy laserowych detektorów interferometrycznych LIGO, Virgo i KAGRA. Fale grawitacyjne emitowane są podczas największych kosmicznych kataklizmów: zlewania się układów podwójnych gwiazd neutronowych lub czarnych dziur, wybuchów supernowych, oraz przez inne źródła np. niestabilne lub zdeformowane rotujące gwiazdy neutronowe. Bezpośrednia detekcja fal grawitacyjnych umożliwia badanie obiektów, które nie wytwarzają promieniowania elektromagnetycznego, sprawdzanie teorii grawitacji w dynamicznym reżimie silnego pola grawitacyjnego oraz bezpośrednie studiowanie wnętrz gwiazd neutronowych, czyli poznanie sekretów najgęstszej materii istniejącej we Wszechświecie. Informacji tych nie da się obecnie uzyskać innymi metodami.
Astrofizycy z CAMK wchodzą w skład zespołu Virgo-Polgraw, będącego częścia międzynarodowej współpracy LIGO-Virgo-Kagra.
SALT (Southern African Large Telescope) jest międzynarodowym projektem budowy i eksploatacji dużego teleskopu optycznego o średnicy lustra 11 m zlokalizowanego pod południowym niebem. Podobny teleskop działa już na północnej półkuli, w Teksasie. Polscy astronomowie uczestniczą w realizacji tego projektu. Udział Polski obejmuje 10% kosztów budowy i eksploatacji teleskopu. W zamian uzyskamy dostęp do jednego z największych i najnowocześniejszych urządzeń astronomicznych na świecie. CAMK jest koordynatorem działań strony polskiej. Więcej na stronach projektu SALT.
Polska Sieć bolidowa to projekt naukowy realizowany od 2004 roku przez Pracownię Komet i Meteorów (PKiM) oraz Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Jego głównym zadaniem jest rejestracja meteorów nad terytorium Polski oraz wyznaczanie ich trajektorii w atmosferze, orbit oraz miejsc potencjalnych spadków meteorytów w oparciu o obserwacje bazowe. Pod koniec 2016 roku sieć liczyła ponad 30 stacji, w których pracę prowadziło ponad 70 czułych kamer CCTV wyposażonych w jasne i szerokokątne obiektywy. Więcej informacji.
H.E.S.S. (High Energy Stereoscopic System) to system pięciu teleskopów rejestrujących promieniowanie Czerenkowa pochodzące z pęków atmosferycznych generowanych przez wysokoenergetyczne cząstki i fotony w atmosferze Ziemi, służący do obserwacji promieniowania gamma o energii powyżej 100 GeV. Obserwatorium położone jest w Namibii, w pobliżu góry Gamsberg. W obserwatorium H.E.S.S. prowadzone są obserwacje pulsarów, plerionów, aktywnych jąder galaktyk, układów podwójnych gwiazd oraz pozostałości wybuchów supernowych. Bada się również własności promieniowania kosmicznego, procesów promienistych w astrofizyce oraz testuje najbardziej fundamentalne teorie fizyczne. Wykorzystanie H.E.S.S. doprowadziło do wielu spektakularnych odkryć, które zostały opublikowane w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych. Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika pelni rolę krajowego koordynatora udziału polskich naukowców w eksperymencie H.E.S.S. Naukowcy z Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika PAN, Instytutu Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego PAN, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu są członkami międzynarodowego konsorcjum zajmującego się eksploatacją teleskopów.
Więcej na stronach H.E.S.S.:
http://www.mpi-hd.mpg.de/hfm/HESS/HESS.html,
https://twitter.com/hesstelescopes,
https://www.facebook.com/HESSTelescopes,
CTA to naziemny instrument nowej generacji do obserwacji promieniowania gamma w zakresie energii od kilkudziesięciu GeV do przeszło 100 TeV. Obserwatorium będzie się składało z dwóch zespołów teleskopów, jednego na półkuli południowej (do obserwacji w całym dostępnym zakresie energii, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł galaktycznych) i jednego na północnej (do obserwacji źródeł pozagalaktycznych, w zakresie najniższych dostępnych energii). Projekt CTA jest największym międzynarodowym projektem, w którym polscy uczeni biorą udział jako jeden z głównych partnerów. CAMK jest członkiem Polskiego Konsorcjum Projektu CTA. Więcej na stronie projektu CTA.
The Gaia-ESO Survey jest ambitnym przeglądem spektroskopowym, obejmującym 100 000 gwiazd w Drodze Mlecznej. Widma o średniej i wysokiej rozdzielczości są uzyskiwane przy użyciu wielowiązkowego spektrografu FLAMES, zainstalowanego na ośmiometrowym teleskopie w systemie Very Large Telescope (VLT), w Europejskim Obserwatorium Południowym (ESO), na Cerro Paranal, w Chile.Obserwacje rozpoczęto w grudniu 2011 roku. Są rozłożone na cztery lata, w czasie których zostanie wykorzystanych 300 nocy obserwacyjnych. Przegląd jest projektem, w którym współpracuje przeszło 300 astronomów, w większości z instytucji europejskich.
The Gaia-ESO Survay obejmuje gwiazdy należące do wszystkoch komponentów Drogi Mlecznej(cienki i gruby dysk, zgrubienie centralne i halo). Astronomowie badają też gwiazdy w 80 gromadach otwartych, w różnym wieku i składzie chemicznym. Badane gwiazdy należą do różnych typów widmowych (od O do M) i będących na różnych etapach ewolucji (olbrzymy, karły i gwiazdy na etapie przed wstąpieniem na ciąg główny). Celem przeglądu jest zbadanie kinematyki i składu chemicznego dużej liczby gwiazd w Galaktyce. Przegląd dostarczy ważnych informacji, pozwalających zrozumieć powstawanie i ewolucję Drogi Mlecznej. Ponadto, badania gromad otwartych przyczynią się do pogłębienia wiedzy o ewolucji gwiazd w fazach od poprzedzajacych wstapienie na ciąg główny, do etapu czerwonych olbrzymów.
Więcej na stronie The Gaia-ESO Survey.
ATHENA to nowej generacji teleskop rentgenowski zaakceptowany przez Europejską Agencję kosmiczną z planem wyniesienia na orbitę w roku 2028.
Polscy inżynierowie od lat budują elementy satelitarnych instrumentów astronomicznych. Zostaliśmy zaproszeni przez naukowców z Instytutu Maxa Plancka do prac nad przygotowaniem detektora WFI satelity ATHENA. Ponadto, naukowcy z Francuskiej Agencji Kosmicznej powierzyli nam budowę mechanizmu instrumentu X-IFU. Udział polskich naukowców i polskich instytutów badawczych w misji ATHENA to olbrzymia szansa dla polskich naukowców na zdobycie poważnej roli decyzyjnej przy planowaniu obserwacji oraz bezpośredniego dostępu do ich wyników.
Więcej informacji można znaleźć na stronie projektu.
Links: Public website | Filebrowser app. | Reservations Body:
Teleskop Einsteina (ET) to proponowany (pod)naziemny detektor fal grawitacyjnych. Głównym założeniem jest przetestowanie teorii grawitacji Einsteina w warunkach silnego pola i realizacja precyzyjnej astronomii fal grawitacyjnych, przede wszystkim masywnych zwartych ciał gwiezdnych lub wysoce asymetrycznych (pod względem masy) podwójnych układów gwiezdnych, które wymagają czułości rzędu wielkości większej niż obecne detektory fal grawitacyjnych Advanced Virgo i Advanced LIGO. Teleskop Einsteina osiągnie znacznie lepszą czułość dzięki położeniu kilkuset metrów pod ziemią, zwiększeniu długości ramienia interferometru do 10 km długości (w porównaniu do 4 km dla LIGO i 3 km dla Virgo i KAGRA) oraz wdrożeniu szeregu nowych technologii. Obejmują one system kriogeniczny do chłodzenia niektórych głównych układów optycznych do temperatury 10-20K, nowe technologie kwantowe zmniejszające fluktuacje światła oraz zestaw infrastrukturalnych i aktywnych środków ograniczających hałas w celu zmniejszenia zakłóceń środowiskowych.
Teleskop Einsteina umożliwi po raz pierwszy zbadanie Wszechświata za pomocą fal grawitacyjnych w całej jego kosmicznej historii aż do kosmologicznych wieków ciemnych, rzucając światło na zagadnienia fundamentalnej fizyki i kosmologii. Przetestuje fizykę w pobliżu horyzontów czarnych dziur (od badań ogólnej teorii względności po grawitację kwantową), pomoże zrozumieć naturę ciemnej materii (takiej jak pierwotne czarne dziury, chmury aksjonowe, akrecja ciemnej materii na obiekty zwarte), a także naturę ciemnej energii i możliwe modyfikacje ogólnej teorii względności w skalach kosmologicznych. Detektor ten pozwoli efektywnie badać całą populację podwójnych czarnych dziur o masach gwiazdowych oraz większość podwójnych układów gwiazd neutronowych; przewidywana liczba detekcji to setki tysięcy zdarzeń rocznie.
ET jest projektem studyjnym w ramach Europejskiego Programu Ramowego (7PR). Został zaproponowany przez 8 wiodących europejskich instytutów zajmujących się badaniami eksperymentalnymi fal grawitacyjnych, koordynowanych przez Europejskie Obserwatorium Grawitacyjne.
Naukowcy z CAMK PAN zaangażowani w projekt to Michał Bejger, Tomasz Bulik, Paweł Ciecieląg, Piotr Gawron i Brynmnor Haskell. Michał Bejger jest jednym z koordynatorów w radzie naukowej Observing Science Board, która zajmuje się badaniem potencjału naukowego różnych konfiguracji detektorów oraz tworzeniem zestawu wspólnych narzędzi do analizy danych.
Więcej o projekcie można znaleźć na jego stronie internetowej.
