Konstelacja BRIght Target Explorer (BRITE) jest pierwszą misją nanosatelitów, przeznaczonych do badań astrofizycznych. Misja BRITE składa sie z szesci niemal identycznych nanosatelitów - sześcianów o wymiarach 20x20x20 cm. Są przeznaczone do precyzyjnych pomiarów światła najjaśniejszych gwiazd na niebie. Satelity zostały zbudowane przez trzy państwa, partnerów w Konsorcjum: Austrię, Kanade i Polskę. W każdym z nich zbudowano po dwa satelity. Zostały one umieszczone na orbicie pomiedzy luttym 2013 roku i sierpniem 2014 roku. Polskie satelity noszą imiona Lem i Heweliusz. Są pierwszymi polskimi satelitami naukowymi.
Do dziś obserwowane było 350 gwiazd, przez okres do pół roku każda. Głównym celem misji jest badanie zmienności jasnych gwiazd o dużych masach. Ta zmienność jest powodowana procesami fizycznymi, zachodzącymi w gwiazdach. Można je dzięki temu badac i nakładać ograniczenia. Można w ten sposób poznać wewnętrzną strukturę gwiazd, tempo ich rotacji, obecność i wpływ twarzyszącego składnika, wpływ ośrodka międzygwiazdowego itp. Dzięki wysokiej jakości danych, uzyskanych spoza atmosfery ziemskiej, uzyskano pierwsze rezultaty naukowe.
Na przykład, odkryto dużą liczbe oscylacji składników gwiazdy podwójnej Beta Centauri (A&A 588, A55 (2016)). Odkryto też interferencję pomiędzy pulsacjami inicjujacymi utrate masy w gwieździe Nu Centauri (A&A 588, A56 (2016)) i indukowanymi grawitacyjnie oscylacjami w Nu Eridani, o pulsacjach napędzanych głównie przez ciśnienie (2017MNRAS.464.2249H).
Zupełnie niedawno, dzięki satelitom BRITE, odkryto masywne gwiazdy typu "puls serca". Jest to klasa gwiazd podwójnycho ciasnych, eliptycznych orbitach, wykazujących pojaśnienie w pobliżu peryastronu. Dotychczas znane było dwadzieścia kilka takich gwiazd, odkrytych przez teleskop orbitalny Kepler. Wszystkie one miały masy mniejsze od dwóch mas Słońca. Satelity BRITE pozwoliły odkryć trzech masywnych przedstawicieli tej klasy gwiazd. Wsród nich jest Jota Orionis, układ złożony z gwiazd o masach 23 i 13 mas Słońca (Pablo et al., złozone do druku w MNRAS).
Rysunek (dzieki uprzejmosci Berta Pablo, University of Montreal) pokazuje zachowanie układu Jota Ori. W górnym panelu widzimy krzywe blasku (w funkcji fazy) dla filtra czerwonego i niebieskiego, nałożone na krzywa modelową (kolor czarny). Dolny panel pokazuje dane dotyczące prędkości radialnej, pochodzące z pracy Marchenko et al. (2000) (czarne x) i nowych pomiarów z Ritter Observatory (czarne punkty), nałożone na modelowe dopasowanie (kolor czerwony). W krzywych blasku, pochodzacych z BRITE, mozna dostrzec niewielkie przesunięcia, w fazie ze zmianami orbitalnymi jasnosci. Źródłem są oscylacje gwiazdowe wzbudzane przez pływy. Jest to pierwsze takie odkrycie dla gwiazd tak masywnych jak Jota Orionis.
Te przykłady odkryć dowodzą, że Konstelacja BRITE spełnia pokładane w niej oczekiwania. mamy jednak nadzieję, że najciekawsze wyniki dopiero poznamy.
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika, PAN, jest uczestnikiem w Konsorcjum BRITE.
(Tekst: Gerald Handler, tłumaczenie: Stanisław Bajtlik)
