The Lodewijk Woltjer Lecture - nagroda Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego - honoruje astronomów o wybitnym dorobku naukowym. W roku 2022 Wykład został przyznany prof. Bożenie Czerny (Centrum Fizyki Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk, Polska) za jej wkład w zrozumienie fizyki dysków akrecyjnych i obszarów szerokich linii emisyjnych (BLR) w aktywnych jądrach galaktycznych (AGN), a także za badanie kwazarów w celu ograniczenia modeli kosmologicznych dla dużych przesunięć ku czerwieni i zastosowanie tych badań do ograniczena modeli ciemnej energii.
Bożena Czerny (ur. Muchotrzeb) studiowała fizykę teoretyczną na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie w 1974 r. uzyskała stopień magistra. W 1978 rozpoczęła pracę jako asystent naukowy w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie, w dziedzinie akrecji i uzyskała stopień doktora w 1984. Od 2012 do 2020 roku pełniła funkcję redaktora naukowego czasopism Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego. W 2019 roku została odznaczona Honorowym Medalem im. Ernsta Macha za zasługi w naukach fizycznych, przyznawanym przez Czeską Akademię Nauk.
Prof. Czerny koncentruje się na modelowaniu procesów fizycznych w pobliżu czarnych dziur w centrach aktywnych galaktyk i w gwiazdowych układach podwójnych oraz na porównaniu modeli z danymi obserwacyjnymi. Jej wczesne prace koncentrowały się na problemie spływu materii z wewnętrznej krawędzi dysku akrecyjnego w kierunku horyzontu czarnej dziury, czego kulminacją był wkład w sformułowanie teorii "szczupłych" (ang. slim) dysków. Prof. Czerny była jednym z pionierów badań nad zmiennością rentgenowską aktywnych jąder galaktycznych oraz struktury wertykalnej dysków akrecyjnych, w tym idei ciepłej korony dysków akrecyjnych.
W 2011 roku prof. Czerny sformułowała nowy model struktury BLR w aktywnych jądrach galaktyk, oparty na opisie oddziaływania ciśnienia promieniowania na pył. Ostatnio skupiła swoją uwagę na zastosowaniu pomiarów echa światła odległych kwazarów do określenia odległości do tych źródeł i wyprowadzenia ograniczeń na parametry kosmologiczne. Jej działalność dydaktyczna i wydawnicza obejmuje też popularyzację nauki. Jej doświadczenie w badaniach pozwoliło jej zdobyć liczne granty. Obecnie jest kierownikiem pięcioletniego grantu Maestro Narodowego Centrum Nauki, a od jesieni 2021 roku jest jednym z czterech kierowników grantu ERC Synergy, którego celem jest wykorzystanie metod wielosondowych do ustalenia skali odległości we Wszechświecie z niespotykaną dotąd dokładnością, która obejmuje również ograniczenia oparte na obserwacjach kwazarów.
Naszej Koleżance serdecznie gratulujemy.
