Instytut naukowy płaci za błędy państwa sprzed dekad
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk (CAMK PAN) znalazło się w niezwykle trudnej sytuacji finansowej – nie z własnej winy, lecz w wyniku wieloletnich zaniedbań państwa w zakresie regulacji własności gruntów.
Na mocy prawomocnego wyroku sądu instytut został zobowiązany do zapłaty prawie 4 mln zł tytułem odszkodowania za wieloletnie, bezumowne korzystanie z działki, na której od końca lat 70. mieści się jego siedziba przy ul. Bartyckiej w Warszawie. Przez blisko czterdzieści lat w księgach wieczystych jako właściciel nieruchomości figurował Skarb Państwa, a Polska Akademia Nauk posiadała prawo użytkowania wieczystego. Dopiero w 2007 roku – po sądowym sprostowaniu wpisów na podstawie orzeczeń z lat 70. – okazało się, że część terenu została zasiedziana przez osoby prywatne, co stworzyło sytuację, w której instytut, działając w dobrej wierze, znalazł się formalnie na cudzym gruncie.
W sierpniu 2025 r. CAMK PAN zawarł ugodę z właścicielką gruntów, rozkładając zobowiązanie na dwie raty: 1,95 mln zł do końca września 2025 r. i ponad 2 mln zł do końca czerwca 2026 r.
Każde, nawet niewielkie opóźnienie w płatności spowoduje natychmiastowy powrót postępowania komorniczego. Pierwsza rata – w wysokości niemal 2 mln zł – została już zapłacona kosztem środków pierwotnie przeznaczonych na finansowanie badań naukowych, co znacząco ograniczyło bieżącą działalność badawczą instytutu.
Kryzys ten bezpośrednio zagraża realizacji dwóch kluczowych, międzynarodowych projektów: ERC Synergy Grant „UniverScale” (14 mln EUR) i Teaming for Excellence „Astrocent Plus” (30 mln EUR), w ramach którego powstaje nowoczesne centrum astrofizyki cząstek.
O problemie od miesięcy informowano Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów – jako organ nadzorujący Polską Akademię Nauk – oraz władze PAN. Pomimo licznych apeli i przedstawienia szczegółowej dokumentacji, instytut nie otrzymał żadnego wsparcia finansowego.
Sprawa CAMK PAN została także opisana przez Radio TOK FM: „Czuję, jakbym walił głową w mur. Astronomowie muszą oddać prawie 4 miliony”. Publikacja ta przybliża opinii publicznej kulisy tej trudnej sytuacji i skalę problemu, z jakim mierzy się środowisko naukowe.
Apel o wsparcie i rozwiązania systemowe
Tragedia CAMK PAN jest symbolem szerszego problemu – braku skutecznych mechanizmów ochrony infrastruktury naukowej w Polsce oraz konsekwencji zaniedbań sięgających czasów PRL, których przez lata organy państwa nie podjęły się rozwiązać. Instytut, który od dekad buduje pozycję polskiej nauki na arenie międzynarodowej, dziś musi ratować się sam, spłacając zobowiązania powstałe w wyniku błędów, za które nie ponosi żadnej winy.
Nie możemy dopuścić, by dorobek polskiej astronomii, lata pracy naukowców i prestiżowe projekty badawcze zostały zaprzepaszczone z powodu zaniechań, za które instytut ponosi dziś niesprawiedliwe konsekwencje.
Apelujemy o natychmiastowe i odpowiedzialne działania ze strony właściwych organów państwa.
