small pl CAMK logo

Treść wpisu

Data utworzena: ,   Data archiwum:

Obfitości pierwiastków w pozostałości po wybuchu Nowej Heweliusza

CK Vulpeculae jest pozostałością po wybuchu tzw. Nowej Heweliusza obserwowanym w latach 1670-72. Do końca XX wieku obiekt był uważany za nową klasyczną (termojądrowa eksplozja na powierzchni akreującego białego karła). Nowe obserwacje, w szczególności linii molekularnych w zakresie dalekiej podczerwieni, zakwestionowały tę hipotezę. Obiekt wykazuje wiele cech wspólnych z tzw. nowymi czerwonymi, czyli wybuchami gwiazdowymi
będącymi wynikiem koalescencji dwóch gwiazd, i za taką jest obecnie uważany.


Wspomniane obserwacje linii molekularnych w zakresie submilimetrowym pozwoliły na pomiar stosunków izotopowych pierwiastków, m.in. C, N, O i Al, w rozproszonej materii otaczającej obiekt centralny CK Vul (niewidoczny z powodu dużej ilości materii pyłowej w jego otoczeniu). Wartości tych stosunków znacznie odbiegają od wartości standardowych w materii kosmicznej i wskazują na to, że materia w CK Vul uległa częściowej transformacji w procesach spalania wodoru w cyklach CNO oraz częściowego palenia helu. Niestety pomiary linii molekularnych nie pozwalają na określenie składu chemicznego materii.


W tym celu zespół astronomów, R. Tylenda (z CAMK, Toruń), T. Kamiński (z CfA) i A. Mehner (ESO) wykonał optyczne obserwacje spektroskopowe obszaru CK Vul świecącego w liniach nebularnych. Obszar ten jest bardzo słaby, dlatego też obserwacje wykonano spektrografem X-shooter na teleskopie VLT. Sumaryczny czas ekspozycji wyniósł nieco ponad 6 godzin, a otrzymane widmo pokrywa zakres od 370 do 1000 nm. Zidentyfikowano i zmierzono blisko 50 linii emisyjnych należących do 11 pierwiastków. Analiza linii emisyjnych pokazuje, że źródłem jonizacji i wzbudzenie obserwowanej materii są najprawdopodoniej fale uderzeniowe a nie promieniowanie gwiazdy centralnej. Otrzymane obfitości znacząco odbiegają od standardowych wartości dla materii kosmicznej. Hel jest ponad dwa razy bardziej obfity niż w materii słonecznej. Rownież azot wykazuje wyraźna nadobfitość, czego wyrazem jest obserwowany stosunek N/O, który 10-krotnie przewyższa wartość słoneczną. Wyniki te jednoznacznie wskazują na to, że obserwowana materia została częściowo przeprocesowana w cyklach CNO palenia wodoru, co jest zgodne z wynikami badań materii molekularnej w dalekiej podczerwieni. Obfitości neonu, siarki i argonu są 2-3 krotnie większe niż w Słońcu, co wskazuje na to, że progenitor CK Vul był układem znacznie starszym niż nasze Słońce.

 

Wyniki są zawarte w pracy Elemental abundances in the remnant of the ancient eruption of CK Vulpeculae, przyjętej do publikacji w Astronomy and Astrophysics.

 

Rysunek przedstawia obfitości pierwiastków (skala masowa - ułamek jednostki masy materii przypadający na dany pierwiastek) w CK Vul (czarne symbole) w porównaniu do obfitości słonecznych (czerwone symbole).

Archiwa


Kategorie