Wykłady odbywają się w okresie od października do czerwca, raz w miesącu, w poniedziałki o godzinie 18:00.
Na nocnym niebie widzimy, nieuzbrojonym okiem, kilka tysięcy migoczących gwiazd. Mogłoby się wydawać, że to one skupiają materię we Wszechświecie. Że są podstawowymi "cegiełkami", wyznaczającymi strukturę Kosmosu. Okazuje się jednak, że to nie same gwiazdy ale ich skupiska - galaktyki są tymi wyznacznikami. Galaktyki są skupiskami setek miliardów gwiazd i to one decydują o strukturze Wszechświata oraz jego ewolucji. O ich istnieniu przekonaliśmy się zaledwie ok. 100 lat temu. Czym są galaktyki, jak powstały, jak się zmieniały, czym się różnią między sobą, jaki będzie ich los, w jakiej my mieszkamy? O tym będzie ten wykład.
Mirosław Giersz (CAMK, Warszawa)
Radosław Smolec (CAMK, Warszawa)
Miljenko Cemeljic (CAMK, Warszawa)
Przedstawię ogólny opis pól magnetycznych od kosmologicznej do gwiazdowej i ziemskiej skali. Skąd w ogóle sie biorą pola magnetyczne we wszechświecie, dlaczego nas interesują i jak działają? Opiszę jak astronomowie sie zainteresowali polem magnetycznym i w jaki sposób go mierzą i badają.
Aleksander Schwarzenberg-Czerny (CAMK, Warszawa)
Paweł Bielewicz (NCBJ, Warszawa)
Obserwacje promieniowania reliktowego tła stanowią dzisiaj jeden z najważniejszych źródeł informacji na temat budowy i ewolucji Wszechświata. Pozwalają one dowiedzieć się jak wygląda Wszechświat w największych obserwowalnych skalach. W szczególności, pozwalają one sprawdzić czy Wszechświat, w statystycznym sensie, wygląda tak samo we wszystkich kierunkach czy może występują w nim jakieś wyróżnione kierunki. W prezentacji przedstawię najnowsze wyniki badań nad tym zagadnieniem otrzymane z danych z satelity Planck.
David Abarca (CAMK, Warszawa)
I will describe the environments around accreting neutron stars and black holes, specifically what happens they accrete extremely large amounts of gas. I will explain how radiation can be so powerful in this regime that it can have a strong effect on the motion of plasma and show how all of these processes can be modeled in simulations. I will then compare these simulations to the observational phenomenon of ultraluminous X-ray sources.
Wykład w języku angielskim
Magdalena Sieniawska (CAMK, Warszawa)
Gwiazdy neutronowe to najbardziej egzotyczne i tajemnicze obiekty we Wszechświecie. W 2017 roku detektory LIGO i Virgo po raz pierwszy zarejestrowały sygnał fali grawitacyjnej powstałej w wyniku zlania się układu podwójnego gwiazd neutronowych. Analiza danych pozwoliła na sformułowanie nowych ograniczeń na materię, z której składają się te obiekty zwarte, oraz lepsze zrozumienie ich astrofizyki. Inną metodą badania wnętrz gwiazd neutronowych jest analiza periodycznych fal grawitacyjnych. Obiekt, który podlega deformacjom lub oscylacjom będzie emitował promieniowanie grawitacyjne przez bardzo długi czas, a analiza takiego sygnału może dostarczyć interesujących wniosków na temat własności gwiazdy neutronowej, jej wnętrza oraz otoczenia.
Arkadiusz Olech (CAMK, Warszawa)
Krzysztof Hryniewicz (CAMK, Warszawa)
Większość z nas zna odpowiedź i słyszeliśmy zapewne o wietrze słonecznym. Jest jednak znacznie więcej zjawisk w kosmosie, poza Układem Słonecznym, jak również poza naszą galaktyką, które są określane mianem wiatru. Opowiem w jakich obiektach wieją wiatry i jak to zjawisko obserwujemy. Wskażę co dziś wiemy o jego naturze i jakie ma właściwości w poszczególnych przypadkach astrofizycznych.
Agnieszka Majczyna (NCBJ, Warszawa)
Istnienie gwiazd neutronowych zostało zapostulowane już w latach trzydziestych XX wieku. Po odkryciu pulsarów w latach siedemdziesiątych i przez następne dwadzieścia lat istniała tożsamość pomiędzy pulsarem a gwiazdą neutronową - wszystkie gwiazdy neutronowe to pulsary. Sytuacja zmieniła się dopiero wraz z nastaniem ery obserwacji rentgenowskich, kiedy to w 1996 roku odkryto pierwszą izolowaną gwiazdę neutronową, która nie jest pulsarem radiowym. W sumie, do dziś odkryto siedem takich gwiazd zwanych X-ray Dim Isolated Neutron Stars (XDISN) albo "Siedmiu Wspaniałych" (nazwa nadana im przez Sergeia Popova). Ze względu na "prostotę" tych obiektów są one doskonałym narzędziem do badania takich zagadnień jak struktura pola magnetycznego, mechanizmy chłodzenia, emisji promieniowania i wielu innych, a w końcu określenia równania stanu super gęstej materii.
Agnieszka Pollo (NCBJ, Warszawa)
Prawie wszystkie obiekty, które gołym okiem dostrzegamy na niebie, należą do naszej Galaktyki - Drogi Mlecznej. Ale na Drodze Mlecznej Wszechświat się nie kończy - wypełnia go mnóstwo galaktyk mniej i bardziej do niej podobnych. Oglądane w dużej skali układają się w skomplikowaną strukturę, przypominającą gąbkę albo pianę mydlaną, określaną często jako kosmiczna sieć. Dlaczego ta sieć powstała i jak się zmieniała? Jaki ma związek z własnościami galaktyk, które ją tworzą? W jaki sposób odczytujemy jej własności i historię z współczesnych wielkich przeglądów nieba? Na te pytania postaram się odpwiedzieć w trakcie wykładu.
Edith Pilska (Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku)
Wykład obejmie: 1. Genezę powstania LOA=Ludowego Obserwatorium Astronomicznego we Fromborku 2. Akcję "Wakacje w Planetarium" 3. Przeobrażenie w Park Astronomiczny (2005 w ramach projektu Kultura 2000 - budowa 66-cm teleskopu Uniwersał) 4. Opis trzech historycznych instrumentów: lunety Sendtner, lunety Repsold, i teleskopu dr. Kordylewskiego (Newton) To wszystko w postaci prezentacji fotograficznej opatrzonej moim komentarzem.
Marcin Kiraga (OAUW, Warszawa)
Jarosław Dyks (CAMK, Toruń)
Pulsary opisuje się jako kosmiczne latarnie morskie. Są to jednak latarnie wyjątkowo kapryśne i z bardzo niesfornym latarnikiem. Wykazują one dziesiątki efektownych zjawisk w sposobie ich pulsowania, w kształcie ich latarnianego snopu promieniowania, w polaryzacji tegoż promieniowania, oraz w postaci najdziwaczniejszych zaćmień jakie zna astronomia. Dlatego równie wiele wspólnego co z latarnią, mają z wirującą dętką od ciągnika, z kinowymi okularami 3D i z sekcją muszli ślimaka zatoczka.
Agata Różańska (CAMK, Warszawa)
Prawie połowa obserwowanej materii w Kosmosie występuje w formie gorącego gazu o temperaturze milionów stopni. Tak rozgrzana materia jest źródłem niewidzialnego gołym okiem promieniowania rentgenowskiego i tylko za pomocą specjalnych odbiorników możemy ją zbadać. Pierwsze obserwacje w rentgenowskiej dziedzinie widma pokazały naukowcom, że gorący gaz jest wszędzie. Występuje w centralnych obszarach gromad galaktyk, otacza pojedyncze galaktyki i ich aktywne jądra, oraz znajduje się w pobliżu czarnych dziur, czego przykładem jest ta w naszej Galaktyce – SgrA*. Gorący gaz międzygalaktyczny popularnie zwany WHIM (z ang. Warm Hot Intergalactic Medium) stanowi istotną część znanej nam materii, ale nie wiemy jak powstał. Większość gorącego gazu wypływa ze środków galaktyk w formie gorących, zjonizowanych wiatrów, których natury do końca nie rozumiemy. Kluczowe jest zbadanie jak dochodzi do kumulacji gorącej plazmy w galaktykach, gromadach gwiazd i galaktyk, i jaki ma ona wpływ na obecny kształt Wszechświata. Na wykładzie zaprezentuję stan obecnej wiedzy na temat rozkładu gorącej materii we Wszechświecie.
Michał Chodorowski (CAMK, Warszawa)
Wielkoskalowe, trójwymiarowe przeglądy galaktyk dają zniekształcony obraz ich rozmieszczenia przestrzennego we Wszechświecie. Kosmonauta rodem z filmu science fiction rozbiłby swój statek kosmiczny gdyby nim kierował wyłącznie w oparciu o współczesne mapy rozmieszczenia galaktyk. W wykładzie wyjaśniam przyczynę tego zjawiska oraz wykazuję, że jest ono źródłem cennych informacji o naszym Wszechświecie.
Krzysztof Nalewajko (CAMK, Warszawa)
Aleksander Schwarzenberg-Czerny (CAMK, Warszawa)
Leszek Zdunik (CAMK, Warszawa)
Grawitacja to jedno z podstawowych oddziaływań, charakteryzujące obiekty obdarzone masą. Opis tego oddziaływania, sformułowany przez Newtona, przez długi czas wystarczał do wyjaśnienia obserwowanych zjawisk. Współczesny obraz grawitacji to Ogólna Teoria Względności (OTW), jak dotąd z sukcesem przechodząca wszystkie testy eksperymentalne. Jakie są podstawowe róznice w podejściu Newtona I Einsteina? Czy OTW to ostatnie słowo w opisie grawitacji? Jak doświadczalnie sprawdzamy teorię grawitacji? Te i związane z nimi problemy będą tematem wykładu.
Janusz Ziółkowski (CAMK, Warszawa)
Aleksandra Olejak (CAMK, Warszawa)
Bogumił Pilecki (CAMK, Warszawa)
Bartosz Bełdycki (CAMK, Warszawa)
Agata Różańska (CAMK, Warszawa)
Alexey Pamyatnykh (CAMK, Warszawa)
